Koronavirüs (COVID-19) Salgın Hastalığı ve Kısa Çalışma Uygulaması
Yeni tip koronavirüs (COVID-19) salgın hastalığının yayılmasını önlemek amacıyla alınan tedbirler, ekonomik faaliyetlerin sürdürülebilirliğini gün geçtikçe zorlaştırıyor. Bu nedenle işçilerin işten çıkarılması sıklıkla gündeme gelmeye başladı. Koronavirüsten olumsuz etkilenen işverenlerin, iş sözleşmesinin feshi yerine kısa çalışma uygulamasından faydalanması, işçilerin işlerini, işverenlerin de tecrübeli çalışanlarını kaybetmesinin önüne geçilmesini sağlayacaktır. Aynı zamanda devletin belirli koşullar dahilinde ödeyeceği ‘’kısa çalışma ödeneği’’ ile işçilerin gelirine destek olunacaktır.
1-Kısa Çalışma Uygulaması ve Kısa Çalışma Ödeneği Nedir?
Kısa çalışma, genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durdurulması hallerinde, işyerinde üç ayı aşmamak üzere sigortalılara çalışamadıkları dönem için gelir desteği sağlayan bir uygulamadır. Bu süre, Cumhurbaşkanı kararı ile 6 aya kadar uzatılabilir. Bu kapsamda işçilere gelir desteği ile birlikte Genel Sağlık Sigortası primleri ödenmesi hizmeti de sağlanmaktadır.
Günlük kısa çalışma ödeneği; sigortalının son oniki aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının % 60’ıdır. Bu şekilde hesaplanan kısa çalışma ödeneği miktarı, 4857 sayılı Kanunun 39 uncu maddesine göre 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının % 150’sini geçemez. Kısa çalışma ödeneği, işçinin çalışmadığı süreler için, işçinin kendisine ve aylık olarak her ayın beşinde ödenir. Ödemeler PTT Bank aracılığı ile yapılır.
2-Koronavirüs Nedeniyle Kısa Çalışma Ödeneğinden Faydalanmak Mümkün Müdür?
Yeni tip Koronavirüsün (Covid-19) olası etkileri dikkate alınarak “dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlardan ileri gelen zorlayıcı sebep” kapsamında kısa çalışma uygulaması başlatılmıştır. Koronavirüsten olumsuz etkilendiği gerekçesiyle kısa çalışma uygulamasından faydalanmak isteyen işveren; buna ilişkin kanıtlarla birlikte İŞKUR’a başvuruda bulunabilecektir.
3-Kısa Çalışma Ödeneğinden Faydalanabilmek İçin Gerekli Kriterler Nedir?
İşverenin kısa çalışma ödeneği talebinin kabul edilebilmesi için, genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki çalışma süresinin haftalık olarak en az ⅓ oranında azalması veya süreklilik koşulu aranmaksızın işyerindeki faaliyetlerin tamamen veya kısmen en az 4 hafta süre ile durması, İŞKUR’a bu nedenle başvuruda bulunulmuş olması ve İş Müfettişlerince yapılan uygunluk tespiti sonucu işyerinin bu durumlardan etkilendiğinin tespit edilmesi gerekmektedir.
İşçinin kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilmesi için ise, öncelikli olarak sigortalı ve hizmet akdine tabi olarak çalışması gerekmektedir. Bunun dışında, işverenin kısa çalışma talebinin uygun bulunması ve işçinin İşsizlik Sigortası Kanunu’na göre çalışma süresi ve işsizlik sigortası primi ödeme gün sayısı bakımından işsizlik ödeneğine hak kazanmış olması gerekir. Söz konusu kanuna göre;
Hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olanlardan, son 3 yıl içinde;
- a) 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 180 gün,
- b) 900 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 240 gün,
- c) 1080 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 300 gün,
Süre ile işsizlik ödeneği verilir.
26.03.2020 tarih ve 7226 sayılı kanun madde 41 ile İşsizlik Sigortası Kanunu’na geçici madde eklenmiştir. Geçici madde 23 ile COVID-19 etkisiyle yapılan kısa çalışma başvuruları ile ilgili olarak, “30/6/2020 tarihine kadar geçerli olmak üzere, yeni koronavirüs (Covid-19) kaynaklı zorlayıcı sebep gerekçesiyle yapılan kısa çalışma başvuruları için, ek 2 nci maddenin üçüncü fıkrasında işçinin kısa çalışma ödeneğine hak kazanabilmesi için öngörülen hizmet akdinin feshi hariç işsizlik sigortası hak etme koşullarını yerine getirmesi hükmü, kısa çalışma başlama tarihinden önceki son 60 gün hizmet akdine tabi olanlardan son üç yıl içinde 450 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödenmiş olması şeklinde uygulanır.” denilerek, 120 günlük sigorta prim ödeme süresi 60 güne ve 600 günlük prim ödeme gün sayısı ise 450 güne indirilmiştir. Bu koşulu taşımayanlar ise, kısa çalışma süresini geçmemek üzere son işsizlik ödeneği hak sahipliğinden kalan süre kadar kısa çalışma ödeneğinden yararlanmaya devam edecektir. Bu madde 30.06.2020 tarihine kadar geçerli olacaktır.
Bununla birlikte, kısa çalışma uygulanan dönemde, ahlak ve iyiniyet kurallarına uymamak ve benzeri haller ile ilgili bir gerekçe dışında işçi işten çıkarılmamalıdır. Aksi takdirde işyeri kısa çalışma uygulamasından yararlanamayacaktır.
4-Kısa Çalışma Uygulaması Başvuru Usulü
İşveren koşullara uygunluğun sağlanması halinde kısa çalışma uygulamasını talep için işyerinin bağlı bulunduğu İŞKUR birimine elektronik posta aracılığıyla başvurabilecektir. Talebin kısa çalışma uygulanacak kişi listesini, talep formunu ve koronavirüs nedeniyle işlerinin olumsuz etkilendiğine dair kanıtları içermesi gerekmektedir. Başvurular, başvuru tarihinden itibaren 60 gün içinde sonuçlandırılır.
Cumhurbaşkanı başvuru tarihini 31/12/2020 tarihine kadar uzatmaya ve belirlenen günleri farklılaştırmaya yetkilidir.
Sonuç olarak, geçici madde ile COVID-19 salgın hastalığının ekonomik hayatta oluşturacağı olumsuzlukları azaltmak amacıyla işçilerin kısa çalışma ödeneğinden yararlanması için kanunen gerekli olan koşullar iyileştirilmiştir. Çalışma süresi koşulu 120 gün iken 60 güne, prim ödeme gün sayısı 600 iken 450 güne indirilmiştir.
Korona Virüs Salgının Hukuki Boyutları, Mevzuatlar ve Güncel Gelişmeler için buraya tıklayınız.
Stj. Av. Kevser TURAN